Algemene beschouwingen 24 oktober 2024
“Daarmee willen we een nieuwe tijd inluiden. Een nieuwe tijd waarin het de inwoners, de gewone mensen zijn die het eerste en het laatste woord hebben over hoe onze leefomgeving wordt ingericht.”
Voorzitter, raadsleden, mensen thuis,
Ik wil het met u hebben over de uitholling van onze lokale democratie maar ook over wat we ertegen kunnen doen door vormen van directe democratie te versterken.
Ik neem u daarvoor even mee terug in de tijd. Eind jaren veertig begon in Nederland het grootste overheidsingrijpen aller tijden: de nationale ruilverkaveling. Uiteindelijk is ongeveer 70% van het landelijk gebied in Nederland opnieuw ingericht. Waar houtwallen, heggen, bosschages, greppels, slootjes en onverharde weggetjes verdwenen, verschenen grote uitgestrekte vlakken landbouwgrond. Het leidde tot een enorme afname van de biodiversiteit en een verval van plattelandsgemeenschappen. Je zou kunnen zeggen, de ziel werd uit het Nederlandse platteland gesneden.
Maar dat was toen. Dit is nu, 2024, en er gebeurt iets vergelijkbaars. Op dit moment liggen – zonder dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking zich er zich van bewust is- de plannen klaar voor een vergelijkbaar massaal, grootschalig ingrijpen door de Nederlandse centrale overheid. Ik heb het over de grote ‘Wederombouw van Nederland’. Zo genoemd door Hugo de Jonge maar we kunnen het ook de Grote Verbouwing noemen.
Ambtenaren in de Haagse ministeries hebben de Grote Verbouwing uitgewerkt in 22 landelijke programma’s. Daarin staan ingrijpende transities en de uitvoering ervan. Het gaat over ons water, onze bodem, onze lucht, onze natuur en ons bebouwde gebied, steden en dorpen. Dus alles om ons heen.
Hoe zit het nu met de democratische bestuursstructuur waarin de stem van het volk in deze mega-operatie zou moeten zijn vertegenwoordigd? Bar slecht. In de afgelopen decennia is er namelijk een parallelle bestuursstructuur ontstaan waarop wij als lokale volksvertegenwoordigers geen tot nauwelijks invloed meer hebben. En waaraan onze democratie lijkt te zijn uitbesteed.
Hoe ziet dat eruit, die parallelle besturing? 1. Naast provincie en gemeentes aan de ene kant zijn er regio’s geformeerd aan de andere kant. Dat zijn bijvoorbeeld de RES-regio’s (voor de energietransitie) maar ook de NOVEX-regio’s (voor de nationale omgevingsvisie ) waarvan de grenzen niet overeenkomen met onze democratische bestuursstructuur. 2. Parallel aan het niveau van het college van B&W opereren de externe adviseurs, de adviesraden, het RIVM etc. En 3. Naast de gemeenteraad oefenen verenigingen zoals de VNG en het IPO (Interprovinciaal overleg) hun invloed uit, allen zonder dat ze democratisch zijn gekozen.
En ten slotte, follow the money, of te wel het geld waarmee het werk van deze uitbesteedde democratie, de Wederombouw wordt gefinancierd. Terwijl het college en de gemeenteraad geconfronteerd worden met meer taken en minder geld van het rijk -kijkt u maar naar onze begroting- én de opdoemende ravijnjaren, worden er voor de uitvoering van de transities van de Grote Wederombouw vele miljarden uitgetrokken die als geoormerkt geld naar de gemeentes toekomen. Over de besteding van dàt geld hebben we dus weinig te zeggen, we dienen slechts uit te voeren.
Een voorbeeld van centrale sturing die de lokale inspraak buiten spel zet, was het besluit in deze raad deze zomer over de 4, oh nee opeens 5, windturbines. Of ze er moesten komen, daar hadden wij als lokale gemeenteraad niets meer over te zeggen. We konden alleen nog kiezen voor wel of niet het bevoegd gezag voeren. Opvallend was dat de partijen die voorstemden het niet nodig vonden om in deze raad de vele goed onderzochte argumenten van verontruste inwoners te weerleggen. Echte argumenten doen er blijkbaar niet meer toe in de context van een zo machtige, sturende centrale overheid.
Moeten wij nu het moede hoofd in de schoot leggen en denken tegenover zoveel overwicht is het onbegonnen werk je te verzetten? Het antwoord van OpRecht! is nee. Er is nog veel te doen. In de eerste plaats super alert blijven. Wij kunnen ervoor zorgen dat onze leefomgeving niet wordt volgehangen met camera’s en sensoren die 24 uur/7 dagen per week data vergaren en permanent de voortgang van de Wederombouw meten. We kunnen zelf vaststellen wat omgevingswaardes voor lucht, bodem en waterkwaliteit moeten zijn. En we kunnen die zelf meten. We kunnen rechten van inwoners beschermen door het overgangsrecht veilig te stellen in onze omgevingsvisie. We kunnen als inwoners zelf met goede ideeën en onderzoeken komen voor onze gemeente om het beleid vorm te geven. We kunnen ons verzetten tegen de uitholling van de lokale democratie die op alle fronten gaande is. Daartoe willen we ook werken aan de verbetering van de onderlinge verhoudingen in de gemeenteraad omdat dit ons allemaal aangaat.
OpRecht! zal het komende anderhalf jaar dat ons nog rest tot aan de verkiezingen van 2026 een constructieve rol spelen in het aandragen van oplossingen die de lokale directe democratie versterken. Daarmee willen we een nieuwe tijd inluiden. Een nieuwe tijd waarin het de inwoners, de gewone mensen zijn die het eerste en het laatste woord hebben over hoe onze leefomgeving wordt ingericht. En waarom- vraag u zich misschien af- willen wij als inwoners van Wijk, Cothen en Langbroek een beslissende stem hebben in onze stad, ons dorp en buitengebied?
…..omdat wij hier wonen.
